Szlak Nadodrzański im. Zdzisława Fuksa
Wybrane elementy mapy są interaktywne. Najedź na nie, aby dowiedzieć się więcej
Przebieg szlaku: Prochowice (0 km) – Przystań Bolesława Chrobrego (9,4 km) – Dziewin (17,8 km) – Dłużyce (18,8 km) – Ścinawa (24 km)
Ogólna charakterystyka szlaku: jest to szlak pieszy, który biegnie przez teren nizinny, nieznacznie pofałdowany. Najwyższe wzniesienie 116 m n.p.m., najniższe 94,7 m n.p.m. Na odcinku Prochowice – Dziewin szlak prowadzi terenem zalesionym, od Dziewina do Ścinawy zaś otwartym. Na ogół szlak jest łatwy do przebycia i bezpieczny.
Opis przebiegu szlaku: szlak rozpoczyna się w Prochowicach przy ul. Kochanowskiego i Karola Miarki (węzeł szlaków). Stąd idziemy ul. Kochanowskiego w stronę przeciwną do Rynku 300 m. Przechodzimy most na Młynówce idziemy dalej prosto 1 km do mostu na rzece Kaczawie. Za mostem skręcamy w prawo. Po 2 km dochodzimy do przystanku autobusowego MPK i za przystankiem skręcamy w lewo, wchodząc w las. Po przejściu 800 m dochodzimy do starego kanału przepustowego (Kaczawa – Boberek) i idziemy prosto 800 m do rzeki Boberek. Przechodzimy na drugą stronę Boberka i idziemy 400 m wzdłuż wału przeciwpowodziowego Odry, po czym skręcamy w lewo do lasu, a po 700 m dochodzimy do utwardzonej drogi leśnej, która prowadzi do Przystani Bolesława Chrobrego (2,8 km), gdzie skręcamy w lewo (przed zabudowaniami) i po 1,2 km wychodzimy na drogę obok wału przeciwpowodziowego Odry i skręcamy w prawą stronę. Po przejściu 5 km skręcamy w prawo i idziemy ok. 1,2 km drogą obok kilku niewielkich jeziorek (starorzecze Odry). Dochodzimy do drogi utwardzonej, gdzie skręcamy w lewo. Tu rozpoczynają się zabudowania wsi Dziewin. Po przejściu 300 m szlak skręca w prawo i po kolejnych 300 m doprowadza do kościoła, gdzie należy skręcić w lewo na drogę polną. Po przejściu 1,4 km dochodzimy do wsi Dłużyce. Tu szlak skręca w prawo. Po 2,2 km wchodzimy do miasta Ścinawa, gdzie skręcamy w lewo. Po przejściu 500 m przechodzimy przez przejazd kolejowy, a po około 200 m dochodzimy do mostu na rzece Zimnicy. Dalej po przejściu 300 m skręcamy w prawo i idziemy 800 m ul. Wincentego Witosa. Następnie przechodzimy przez przejazd kolejowy i skręcamy pod kątem ostrym w prawo. Po przejściu 200 m ul. Kościuszki idziemy do dworca PKP w Ścinawie. Tutaj szlak się kończy, ale warto jeszcze pójść w lewo do centrum miasta, które również warto zwiedzić.
Opis krajoznawczy szlaku: szlak prowadzi terenem nadodrzańskim związanym z przeprawą wojsk Bolesława Chrobrego przez Odrę w roku 1017 w miejscu zwanym dziś Przystanią Chrobrego, a także z przemarszem tych wojsk z Przystani na trakt średniowieczny Głogów – Prochowice nad Kaczawą – Niemcza. W drugiej części (Przystań Chrobrego – Ścinawa) szlak biegnie wzdłuż Odry tzw. starorzeczem Odry. Jest to teren pełen jeziorek oczkowych, rynnowych (nie pochodzenia lodowcowego) oraz dzisiejszych odnóg Odry, dawniejszych zaś starych koryt tej rzeki.
Pierwsza część szlaku jest związana z okresem walk, prowadzonych przez Bolesława Chrobrego w latach 1002–1017 w obronie zachodniej granicy Polski i suwerenności państwa polskiego. Okolic Prochowic dotyczą przede wszystkim walki z roku 1010 i 1017. W roku 1010 Henryk II po raz drugi postanowił zmusić Polskę do uznania zwierzchności Niemiec. Skierował się więc do Poznania. Jednakże po dojściu do Odry napotkał silnie ufortyfikowane grody, wspierane naturalnymi przeszkodami (bagna, starorzecza...). Wojska skierowały się więc do Głogowa, gdzie i bród był dogodny, i gród według ich mniemania łatwy do zdobycia. Tymczasem w Głogowie oczekiwał na nieprzyjaciół Bolesław Chrobry, który wcześniej umocnił wały obronne grodu, położonego po wschodniej stronie Odry. Jednakże wyczekiwał, kiedy zaczną przeprawę przez Odrę, aby wówczas zaatakować. Henryk II zrozumiał, że nie może pozwolić sobie na ropoczęcie walki zbrojnej z Polakami. Postanowił więc iść wzdłuż Odry na południe i pustoszyć całą zachodnią część Śląska, kierując się przez Czechy do swojego cesarstwa. Przeszedł więc traktem Głogów – Prochowice nad Kaczawą w kierunku Świdnicy. Za nimi zaś część wojsk Bolesława Chrobrego, których zadaniem było prowadzenie walki podjazdowej, zaczepnej.
Z podobną trasą przemarszu wojsk niemieckich spotykamy się w 1017 r., kiedy to w wyprawie na Polskę bierze udział również 9 biskupów i 4 arcybiskupów niemieckich oraz 16 lenników cesarza z ponad 1000 ciężkozbrojną armią, nie licząc giermków, oddziałów lekkozbrojnych i służby. Armia Henryka nie próbowała tak, jak w latach poprzednich forsować Odry, lecz ograniczyła się do obszarów w widłach Odry i Bobru. I choć cesarz próbował zdobyć Głogów, to nie zamierzał zapuszczać się w głąb Polski, dlatego już wtedy wysłał 12 oddziałów wydzielonych z sił głównych traktem Głogów – Prochowice nad Kaczawą – Niemcza, aby szybko otoczyły „Niemczę” i uniemożliwiły Bolesławowi Chrobremu jej umocnienie. Później zaś widząc, że nie uda się mu zdobyć Głogowa, wycofał resztę wojsk i skierował na południe. W tym czasie Bolesław Chrobry, stojący po wschodniej stronie Odry, bacznie obserwował ruchy cesarza. Zaraz po wysłaniu pierwszych oddziałów niemieckich pod Niemczę, skierował tam również część swoich wojsk, która jednak nie mogła iść tym samym traktem. Poszły więc one początkowo prawą stroną Odry, a następnie brodem w pobliżu Prochowic przekroczyły Odrę i wyszły na trakt wiodący przez Prochowice Śląskie. Stad już prosto omijając Świdnicę i Ślężę do Niemczy, gdzie korzystając z ciemnej i dżdżystej nocy przebiły się przez pierścień oblegających Niemców i przedostały się do grodu. Ta trasa przejścia pozwalała im na niewielką stratę czasową. Reszta zaś wojsk polskich z Bolesławem Chrobrym podążyła do Wrocławia, skąd Chrobry mógł obserwować dalszy rozwój wypadków i prowadzić wojnę podjazdową.
Druga część szlaku prowadzi przez Pradolinę przełomową Odry, łączącą Pradolinę Wrocławsko-Magdeburską z Pradoliną Barycką. Występujące tu jeziorka i zatoki są pozostałością dawnego biegu rzeki. Dzięki temu mamy dziś pełen uroku krajobraz lesisty z niewielkimi jeziorkami przyciągającymi różnorodne gatunki ptaków i zwierząt. Występują tu: kret, lis, borsuk, jeleń, sarna, dzik, zając szarak, kuropatwa, bocian biały, przepiórka, skowronek, drop, ortolan i wiele innych gatunków fauny.
Ostatni odcinek szlaku prowadzi przez Dziewin i Dłużyce do Ścinawy. We wsi Dziewin znajduje się renesansowy dwór, wzniesiony w latach 1558–1566, a przebudowany w roku 1700. Jest to założenie prostokątne z dobudowaną oficyną, trzytraktowe, dwukondygnacyjne, posiadające dach dwuspadowy z bogatymi szczytami wolutowymi ze sterczynami. W pobliżu znajduje się kościół filialny św. św. Piotra i Pawła, wzmiankowany już w roku 1284. Obecna budowla ma wygląd gotycki (z XV w.), powiększona o wieżę z końca XVI w. We wnętrzu znajdują się: kamienne późnogotyckie sanktuarium i chrzcielnica, renesansowa ambona z 1595 r., barokowy ołtarz z 1660 r., rokokowy prospekt organowy z XVIII w. oraz kilka nagrobków z wieku XVI i epitafiów z XVII i XVIII w.
W pobliskich Dłużycach znajduje się barokowy dwór z XVII w. przebudowany w wieku XVIII. Pierwotnie był on otoczony fosą z wodą, obecnie suchą. Jest to założenie prostokątne dwukondygnacyjne z ryzalitem wejściowym. We wsi znajduje się także ciekawy kościół parafialny Matki Bożej Różańcowej, wzmiankowany w roku 1209. Obecna budowla pochodzi z XV w., przebudowana w połowie XVII. Jest to budowla jednonawowa z wieżą od zachodu i węższym, poligonalnie zakończonym prezbiterium. Nad nawą cenny strop drewniany z malowanym plafonem z II połowy XVII w. przedstawia scenę zesłania Ducha Św.
Idąc dalej, dochodzimy do miasta Ścinawa. Była to ważna osada handlowa, wzmiankowana w 1202 r. Prawa miejskie otrzymała w 1260 r. od księcia głogowskiego Konrada. Już wówczas most w Ścinawie był jednym z najstarszych znanych przejść przez Odrę (obok Głogowa i Uraza). W roku 1310 Ścinawa staje się samodzielnym księstwem, w którym rezyduje książę Jan, a po jego śmierci Konrad Oleśnicki. W roku 1343 Kazimierz Wielki w czasie bitwy pod Wschową burzy miasto, które przez wiele lat odbudowuje się. W roku 1374 księstwo zhołdował król węgierski Maciej Korwin, a po roku 1429 Ścinawa przeszła na własność korony czeskiej. Przez cały ten okres miasto rozwijało się jako ośrodek produkcji sukna i płótna. Podczas wojny trzydziestoletniej Ścinawa była kilkakrotnie zdobywana przez Szwedów i Austriaków. Po tych klęskach miasto podniosło się dopiero w wieku XIX dzięki rozwojowi przemysłu, a szczególnie jako ważny węzeł komunikacji kolejowej i żeglugowej. W czasie działań II wojny światowej miasto zostało prawie całkowicie zniszczone.
W mieście zachowało się kilka zabytków: zamek, ratusz, fragmenty murów miejskich i Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego.
Zamek – jako gród książęcy był wzmiankowany już w roku 1251. W latach 1274–1289 był rezydencją książęcą, a w latach 1319–1365 przebywał w nim książę Jan Ścinawski. W 1343 r. Kazimierz Wielki częściowo go zniszczył. Odbudowany następnie ulega ponownemu zniszczeniu w roku 1628. W roku 1757 dawny budynek rozebrano wznosząc nowy, w którym w 1932 r. odkryto pierwotne fragmenty. W roku 1945 ów nowy budynek uległ całkowitemu zniszczeniu.
Ratusz – z dawnego średniowiecznego ratusza pozostała jedynie potężna, kwadratowa wieża, górą przechodząca w ośmiobok, zwieńczony pierwotnie stożkowym hełmem. Reszta jest budowlą wzniesioną po 1945 roku.
Mury miejskie – wzniesione w końcu XIII wieku zostały gruntownie przebudowane w 2 połowie XIV wieku. Obecnie zachowały się niewielkie fragmenty w zachodniej części miasta jako wzniesione z cegły na podmurówce kamiennej.
Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego (dawniej Świętego Jana Chrzciciela) był wzmianko¬wany w roku 1209, jednak w obecnej postaci został zbudowany w 2 połowie XV wieku. Obecny gotycki kształt pochodzi z XV w., a informacja o kościele znajduje w dokumentach z 1477 r., kiedy książę Konrad Biały nadał zakonowi św. Ducha tzw. prawo patronatu kościoła ścinawskiego. Jest to murowana trzynawowa budowla typu halowego z wydłużonym prezbiterium zakończonym poliginalnie i licznymi kaplicami bocznymi ufundowanymi przez cechy lub bogatych mieszczan. Oś fasady zachodniej akcentuje potężna wieża, górą przechodząca w ośmiobok. Wnętrze kościoła jest nakryte sklepieniem krzyżowo-żebrowym. Wewnątrz znajdują się m.in. dwa całopostaciowe nagrobki kobiet z 1595 i 1605 r. Od XVI w. do końca drugiej wojny światowej kościół pełnił funkcję świątyni protestanckiej. W 1974 r. czworoboczną wieżę zwieńczono hełmem wzorowanym na hełmie XVII-wiecznym, który nawiązywał do gotyckiego pierwowzoru.
Szlak Zabytków (Lubiąż – Prochowice – Miłoradzice – Lubin – Przemków)
Wybrane elementy mapy są interaktywne. Najedź na nie, aby dowiedzieć się więcej
Przebieg odcinka szlaku: Lubiąż (0 km) – Kwiatkowice (5,5 km) – Prochowice PKP (12,3 km) – Lisowice (12,5 km) – Mierzowice (16 km) – Miłoradzice (22 km)
Ogólna charakterystyka szlaku: szlak prowadzi przez teren nizinny. Najwyższe wzniesienie 97 m n.p.m., najniższe 142 m n.p.m. Prawie cały ten odcinek przebiega przez teren zalesiony. Jedynie 0,5 km przed Kwiatkowicami i ok. 1 km przed Prochowicami szlak wychodzi na teren otwarty. Jest łatwy i bezpieczny do przebycia. Na odcinku Odra – Kwiatkowice szlak prowadzi przez obszar chronionego krajobrazu „Dolina Odry”.
Opis przebiegu szlaku: szlak rozpoczyna się przy bramie głównej klasztoru w Lubiążu. Stąd idziemy w kierunku zabudowań 100 m. Następnie skręcamy w prawą alejkę, równoległą do zabudowań i po 200 m wychodzimy przez boczną bramę na łąkę, gdzie po 50 m skręcamy w lewo, skąd idziemy 150 m do wiaduktu. Przed nim skręcamy w prawo i idziemy 500 m. Wychodzimy na brzeg Odry. Tutaj skręcamy w lewo i wchodzimy na most, którym przechodzimy Odrę i idziemy dalej szosą asfaltową 400 m. Dochodzimy do mostu na Cichej Wodzie. Po jego drugiej stronie schodzimy w dół i przechodzimy pod nim. Po 100 m dochodzimy do drogi brukowanej. Idziemy nią przez obszar chronionego krajobrazu, zwany „Doliną Odry” (2,2 km). W ten sposób dochodzimy do podobnej drogi brukowanej kamienną kostką, ale biegnącej prostopadle. Skręcamy w lewo i po 250 m dochodzimy do mostku. Idziemy dalej tą drogą, nigdzie nie skręcając, jeszcze 1,6 km, po drodze mijając wiatę turystyczną Oddziału PTTK Ziemi Prochowickiej (200 m za mostkiem). Można tutaj odpocząć, rozpalić ognisko, schronić się przed deszczem itp.
Idąc dalej, dochodzimy do drogi asfaltowej tuż przed wsią Kwiatkowice. Dalej idziemy drogą asfaltową w prawo 200 m, a następnie przed Kwiatkowicami skręcamy na drogę gruntową (w lewo) i idziemy 750 m. Dochodzimy do krzyżówki w lesie. Za skrzyżowaniem widzimy linię elektryczną. Tutaj skręcamy w lewo i idziemy 750 m do następnej krzyżówki. Cały czas linia elektryczna ciągnie się po prawej stronie, dopiero za krzyżówką „przechodzi” na stronę lewą. My jednak wcześniej skręcamy w prawo. Tą drogą leśną (dość szeroką) dojdziemy po 2,5 km do Prochowic. Po drodze mijamy mostek drewniany na potoku, dopływającym do Kaczawy.
Przed Prochowicami skręcamy w prawo, wchodząc do Prochowic na ul. II Armii Wojska Polskiego. Po 150 m dochodzimy do ul. Jagiellońskiej. Skręcamy w lewo i idziemy nią 450 m. Teraz kierujemy się w prawo na ul. 22 lipca, którą idziemy 50 m. W ten sposób dochodzimy do ul. 1 Maja, dalej skręcamy w lewo i idziemy przez rynek 200 m (w rynku skręcamy w prawo). Za rynkiem idziemy jeszcze 150 m prosto, po czym mamy po prawej stronie kościół św. Andrzeja. Ulica biegnąca prostopadle do naszej przy kościele św. Andrzeja (ul. Zamkowa) doprowadzi nas do zamku w Prochowicach (po 350 m). Szlak skręca tuż przed zamkiem i prowadzi przez park zamkowy. Przechodzimy główną aleją parkową (ok. 300 m) i wychodzimy na ul. Kochanowskiego. Ulicą tą idziemy w lewo 350 m do mostu na Kaczawie. Przechodzimy go i kierujemy się prosto do przejazdu kolejowego (600 m). Szlak prowadzi do stacji (trzeba dojść drogą nieoznakowaną).
Dalej podążamy jeszcze 500 m do mostu na Boberku, który przechodzimy i kierujemy się prosto w stronę wsi Mierzowice. Idziemy drogą asfaltową 2,5 km, nigdzie z niej nie schodząc, tak, jak droga prowadzi i dochodzimy do wsi Mierzowice. Za pierwszymi zabudowaniami jest krzyżówka (po lewej stronie znajduje się przystanek MPK i PKS). Kierujemy się w lewo. Przechodzimy wieś (ok. 1 km) i na kolejnej krzyżówce skręcamy w lewo. Po 350 m dochodzimy do obwodnicy miasta Prochowice (droga Wrocław – Lubin). Przecinamy ją i idziemy prosto, wchodząc w las. Idziemy 1,5 km prosto drogą leśną tak, jak prowadzi. Dochodzimy do zbiegu dwu dróg leśnych. Skręcamy w prawo i idziemy 1,3 km. Teraz kierujemy się w lewo, aby po 4 km wyjść z lasu na pola w pobliżu Miłoradzic. Po 400 m wchodzimy do wsi. Stąd szlak prowadzi do Lubina, ale tutaj kończy się teren działania Oddziału PTTK w Prochowicach.
Opis krajoznawczy szlaku: szlak rozpoczyna się w Lubiążu, gdzie znajduje się pocysterski zespół klasztorny, jeden z największych tego typu zabytków w Europie. Kościół został wzniesiony w końcu XIII wieku i powiększony w pierwszej połowie XIV wieku. Jest to założenie orientowane, murowane z cegły przy użyciu piaskowca do elementów konstrukcyjnych, trzynawowe o układzie bazylikowym, wzniesione na planie krzyża łacińskiego z trzynawowym i trzyprzęsłowym prezbiterium, otoczonym prostokątnym obejściem. Od północnego wschodu przylega do kościoła kaplica nagrobna księcia Bolka III Legnickiego, do północnego zaś ramienia transeptu dostawiono Kaplicę Loretańską, użytkowaną od XIX wieku jako zakrystia. Przebudowa kościoła w stylu barokowym odbyła się w latach 1649–1668. Zniszczono wtedy gotycką fasadę zachodnią, włączając całość we wspólną fasadę z klasztorem. Ze wspaniałego niegdyś barokowego wystroju wewnętrznego zachowały się obecnie niewielkie fragmenty rzeźb ołtarzowych i kutych krat. W północno-wschodnim narożniku prezbiterium znajduje się kamienna piscina w kształcie kolumny z bogato rzeźbioną głowicą.
Obecny budynek klasztorny wzniesiono w latach 1685–1699 (część północna) i 1695–1715 (część południowa). Dwuwieżowa elewacja kościoła klasztornego dzieli fasadę zachodnią o długości 223 m na dwie części: południową – zgrupowaną wokół prostokątnego dziedzińca i przeznaczoną dla zakonników oraz północną – zwaną pałacem opata. W skrzydle południowym mieści się: na parterze dawny refektarz ze sklepieniem ozdobionym freskami Feliksa Antoniego Schefflera (z 1733 roku), na pierwszym piętrze zaś biblioteka z polichromią Krystyna Filipa Bentuma. We wschodniej części skrzydła północnego na pierwszym piętrze znajduje się sala książęca z plafonem olejnym, na którym przedstawiono apoteozę wiary pędzla K. F. Bentuma (z 1731 roku). Salę zdobią także malowidła ścienne Bentuma oraz posągi dłuta F. Józefa Mangoldta przedstawiające cesarzy: Józefa I, Leopolda I, Karola VI i alegoryczne postacie geniuszy, atlantów oraz personifikacje części świata. Na parterze w północno-zachodnim narożniku zachowała się sala dawnej jadalni opata ze sklepieniem bogato zdobionym rzeźbioną dekoracją roślinną i freskami M. Willmanna.
Ponadto w skład zespołu klasztornego wchodzą: kościół św. Jakuba, budynek bramy wjazdowej połączony z budynkiem dawnego szpitala klasztornego, budynek dawnej kancelarii klasztornej, budynki mieszkalne oficjalistów i rzemieślników klasztornych oraz wiele figur kamiennych całopostaciowych rozstawionych w parku klasztornym (z górującą kolumną Maryi), wykonanych w 1670 roku i latach 1737–1739.
Na końcu wsi (w kierunku Wołowa; po lewej stronie, wychodząc z budynku bramnego klasztoru) stoi okrągła barokowa kaplica św. Jana Nepomucena z 1727 roku. Na północnym zaś krańcu wsi wznosi się barokowy kościół św. Walentego z końca XVIII. Przy szosie do Prawikowa znajduje się drewniany wiatrak koźlak z XIX wieku. W pobliskim lesie zaś rośnie zabytkowa lipa o obwodzie 7,2 m.
Idąc dalej szlakiem, przechodzimy przez wieś Kwiatkowice, w której znajduje się kościół filialny św. Jadwigi z XVIII wieku, wzmiankowany już w 1437 roku. Jest to budowla jednonawowa o konstrukcji szachulcowej z trójbocznie zamkniętą częścią prezbiterialną, zwieńczona na kalenicy dachu sygnaturką z iglicowym hełmem. We wnętrzu znajdują się malowany drewniany strop, ołtarz główny i ambona, pochodzące z XVIII wieku. Interesujące są także: barokowa szafa z okuciami (w zakrystii), 14 malowanych na płótnie barokowych stacji Drogi Krzyżowej, renesansowy obraz olejny na płótnie Madonna z Dzieciątkiem oraz barokowy obraz olejny na płótnie z końca XVIII wieku Msza św. We wsi znajdował się niegdyś krzyż pokutny z XIV–XVI wieku. Obecnie zaginiony.
Następną miejscowością na szlaku są Prochowice, miasto, które uzyskało prawa miejskie w 1280 roku. Pierwsza wzmianka o grodzie pochodzi z 1217 roku. Wówczas rozwinął się ośrodek rolniczy i rzemieślniczy, którego mieszkańcy trudnili się głównie: rybołówstwem, myślistwem, hodowlą bydła, rolnictwem i drobnym rzemiosłem. W roku 1374 Prochowice otrzymały monopol na handel solą w swoim regionie (aż do roku 1814). W roku 1424 wybudowano tu murowany ratusz, a w roku 1426 murowany kościół parafialny św. Andrzeja. W latach 1430–1450 miasto zostaje otoczone murami z 4 bramami wjazdowymi: Wrocławską, Legnicką, Głogowską i Wołowską (zwaną też Nową). W roku 1480 powstaje nowa kaplica św. Leonarda (znana później jako kaplica, a następnie kościół przyszpitalny św. Ducha) przy szpitalu, założonym jeszcze w XIII w. Miasto wówczas zmienia właścicieli (kilkakrotnie: Zedlitzowie, Oppersdorfowie, książęta Legniccy). Pod koniec XVI i w wieku XVII od czasu do czasu w prochowickim zamku zamieszkują książęta legniccy: Fryderyk, Rudolf, Jerzy i Jerzy Wilhelm. W roku 1664 mieszka tu księżna wdowa Anna Zofia Legnicka. W roku 1558 miasto nawiedza straszliwa zaraza, która trwa 28 dni i dziesiątkuje mieszkańców. Jest to jego pierwszy upadek. Drugi powoduje pożar w roku 1769. Jednak miasto powoli się odradza, np. już w 1784 r. wybudowano w nim pierwsze wodociągi. W roku 1813 kwateruje w mieście i jego okolicach około 10 000 żołnierzy napoleońskich. Utrzymanie ich poważnie zmniejsza zasobność mieszkańców Prochowic. W roku 1823 zburzono starą kaplicę szpitalną św. Ducha, a w roku 1833 częściowo rozebrano mury obronne i bramy miejskie. Pierwsze połączenie kolejowe Prochowice otrzymały w 1898 r. z Legnicą, następnie ze Ścinawą. W 1906 r. wybudowano elektrownię wodną (do dziś istniejącą i funkcjonującą). W okresie międzywojennym miasto rozwijało się dość wolno. Podobnie jak podczas pierwszej, tak i podczas drugiej wojny światowej miasto uniknęło poważniejszych zniszczeń. Zostało wyzwolone 8 lutego 1945 r. przez II Armię Wojska Polskiego.
W mieście zachowało się kilka cennych zabytków architektury:
Zabytkowy układ średniowiecznego miasta – trzon kompozycji planu stanowi regularny, prostokątny rynek z wychodzącymi sześcioma ulicami: u wylotu dzisiejszych ulic Legnickiej (Legnicką lub Kościelną zwana), Wrocławskiej (Wrocławską zwana), Kochanowskiego (Głogowska), 1 Maja (Nową lub Wołoską zwana), prowadzące do bram (o podobnych nazwach) strzegących wjazdu do miasta.
Resztki murów obronnych – wzniesione z cegły i kamienia w latach 1430–1450, rozebrane częściowo w latach 1813–1833, do dziś zachowały się dwa niewielkie fragmenty przy ul. Zakątnej i Podwale.
Ratusz miejski z końca XVIII w. – elewacje skromne w wyrazie architektonicznym, wnętrza przebudowane, pozbawione cech stylowych, dach akcentuje skromna sygnaturka z zegarem.
Dom mieszkalny (Rynek 29) – z końca XVI w., zachował pierwotny układ szczytowy oraz zamurowane w XIX wieku podcienia.
Kilka domów mieszkalnych z XIX wieku – Legnicka 17 i 19, Zakątna 1, Kochanowskiego 5, Kopernika 5 itd.
Kościół św. Andrzeja – poewangelicki z XV w. (ok. 1426 r.), przebudowany w 1737 r. i na początku XX wieku. Jednonawowa budowla z oknami w wykroju ostrołucznym z kamiennymi manswerkami. Wieża podwyższona na początku XX wieku. Wewnątrz zachowały się renesansowe nagrobki z VI w. oraz kamienna chrzcielnica.
Kościół parafialny św. Jana Chrzciciela – z 1847 r., wewnątrz tego obiektu znajduje się barokowy drewniany ołtarz główny z przełomu XVII i XVIII w., barokowa ambona drewniana z tego samego okresu, drewniany prospekt organowy dekorowany motywami roślinnymi i figuralnymi, obrazy olejne na płótnie z XVIII w.: Chrzest w Jordanie, św. Tomasz Juda, św. Hieronim, Madonna z Dzieciątkiem oraz rzeźby: drewniana polichromowana św. Jana Nepomucena z początku XVIII w. umieszczona nad łukiem empory, Jezusa Chrystusa oraz aniołków, a także dwa barokowe krucyfiksy drewniane. Na wieży kościelnej jest umieszczony renesansowy, zdobiony dzwon spiżowy z 1575 r., przed kościołem zaś stoją dwie barokowe rzeźby w piaskowcu: Madonny z Dzieciątkiem i św. Jana Nepomucena.
Krzyż pokutny z XIV–XVI w. – wykonany z piaskowca, dziś zaginiony, choć prawdopodobnie wywieziony podczas remontu zamku z gruzem na prochowickie wysypisko śmieci.
Zespół zamkowy – główny wjazd do zamku znajduje się od strony południowej. Dookoła zamku zachowało się wgłębienie terenowe po dawnej fosie, nad całością zaś dominuje wieża zamkowa z XIV w. oraz korpus główny z wyniosłą ścianą szczytową, wzmiankowany w r. 1317, murowany z cegły na planie czworoboku. Pod koniec XV w. zamek został przebudowany i otoczony murem wewnętrznym z wielobocznymi bastejami. Renesansową rozbudowę zamku rozpoczął książę Fryderyk Legnicki pod kierunkiem Hansa Lindenera w latach 1548–1550 i 1580–1582. Wówczas to od wschodu stanął nowy budynek mieszkalny, połączony z kaplicą zamkową, tworząc niewielki dziedziniec zamknięty od wschodu ścianą domu z gankiem wspartym na kamiennych renesansowych wspornikach. Wejście doń prowadzi bogato zdobioną bramą umieszczoną w skrzydle południowym. W latach 1567 i 1630 zamek był rezydencja książęcą, po czym przeszedł w ręce prywatne. W roku 1642 został zniszczony przez Szwedów, ale odbudowała go księżna Ludwika, żona księcia legnickiego. W latach trzydziestych XIX w. nadbudowano czwartą kondygnację w średniowiecznym budynku mieszkalnym oraz wzniesiono budynki folwarczne na południowym przedpolu zamku. W początkach XX w. (około 1905 r.) przebudowano niektóre wnętrza, obniżono skrzydło południowe (na prawo od bramy), zmieniono zwieńczenie wieży, zniszczono renesansowe sgraffita, szczyty i ganki oraz część kamieni arki. Od południa dobudowano wielką jadalnię. Od 1945 roku zamek nie był użytkowany i uległ znacznemu zniszczeniu, można powiedzieć, że w wyniku tego stał się jako całość trwałą ruiną, pomimo tego że należy on do najpiękniejszych zamków nizinnych Dolnego Śląska (wszystkie budynki zamkowe wzniesiono z cegły, której różnorodne wymiary i charakter powiązania świadczą o datach powstania czy przebudowywania zamku).
Tuż za Prochowicami znajdują się Lisowice, graniczące z miastem linią kolejową Legnica – Rawicz. Warto zwrócić uwagę na dwa obiekty: kościół filialny Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i dwór z końca XIX w., obecnie przebudowany, w wyniku czego zostały zatarte jego pierwotne cechy architektoniczne. W kościele natomiast zachował się gotycki ołtarz z I połowy XV w. z czterema rzeźbionymi figurami. W części centralnej Matka Boska i Jezus Chrystus w koronach. Nad rzeźbami ażurowy baldachim o formach gotyckich. Cenne są także dwa gotyckie relikwiarze w formie hełmu, rzeźbione w drewnie. W pobliżu Mierzowic znajduje się Rezerwat przyrody „Brekinia”.
Ostatnią miejscowością na tym odcinku szlaku są Miłoradzice, niewielka wieś wielodrożnicowa, w której zachował się kościół parafialny św. Trójcy, wzmiankowany w r. 1298. Obecny jest gotycko-barokową budowlą, wzniesioną w XV w., gruntownie przebudowaną w 1674 r. i odrestaurowaną w XIX w. Jest on orientowany, murowany jednonawowy z niewydzielonym prezbiterium. Posiada od strony zachodniej czworoboczną oszkarpowaną wieżę. Zachowały się też nagrobki z XVI i XVII w. na zewnętrznych ścianach kościoła, wewnątrz zaś znajduje się kaplica grobowa z dekoracją stiukową z końca XVII w.
Szlak Doliny Odry (Kąty Wrocławskie – Wrocław – Malczyce – Lubiąż – Wołów)
Wybrane elementy mapy są interaktywne. Najedź na nie, aby dowiedzieć się więcej
Przebieg odcinka: Malczyce (0 km) – Lubiąż (8,5 km)
Ogólna charakterystyka szlaku: szlak prowadzi przez teren nizinny, całkowicie zalesiony. Jest szlakiem łatwym i przyjemnym do przebycia, ponadto bardzo bezpiecznym.
Opis przebiegu szlaku: szlak rozpoczyna się przy stacji PKP w Malczycach. Tutaj szlak przechodzi przez przejazd kolejowy i prowadzi 1 km ul. 1 Maja. Po dojściu do brzegu Odry należy skręcić na wschód w ul. Sienkiewicza, wyprowadzającą poza wieś (1,5 km). Po dojściu do rozwidlenia dróg (0,5 km) skręcamy w prawo i idziemy 750 m drogą brukowaną w kierunku lasu. Wchodzimy do lasu i nadal idziemy tą drogą prosto 800 m. Tu droga się rozwidla. My skręcamy w prawo i idziemy duktem leśnym 1,8 km do mostu na Cichej Wodzie. Wchodzimy na most i jednocześnie drogę asfaltową Kawice – Lubiąż. Skręcamy w lewo i kierujemy się w stronę Odry. Po 300 m dochodzimy do mostu na Odrze. Następnie idziemy drogą prosto 1,1 km, potem skręcamy w lewo w kierunku wsi, obchodząc dookoła klasztor. Po 600 m dochodzimy do bramy klasztoru. Szlak zaś prowadzi dalej przez wieś do Wołowa.
Opis krajoznawczy szlaku: szlak prowadzi przez obszar chronionego krajobrazu „Dolina Odry”, który został utworzony uchwałą Wojewódzkiej Rady Narodowej w Legnicy z dnia 28.06.1982 r. Rozpoczyna się w pobliżu Malczyc (na granicy gmin Malczyce i Prochowice) przy końcu tzw. Pradoliny Wrocławsko-Magdeburskiej i ciągnie się do Prochowic wzdłuż tzw. pradoliny przełomowej zwanej dziś Pradoliną Wrocławską. Na tym odcinku zachowały się pozostałości pierwotnego brzegu rzeki w postaci resztek meandrów w podmokłej dolinie oraz resztki starego lasu łęgowego i grądowego dębowo-sosnowego. „Dolina Odry” posiada podłoże skaliste z wyraźnymi garbami i depresjami, zasypanymi utworami trzeciorzędowymi. Najwyraźniej jest to widoczne w okolicy Prochowic, gdzie dzięki badaniom geologicznym stwierdzono istnienie utworów trzeciorzędowych, czwartorzędowych i holoceńskich na podłożu trzeciorzędowym. W pierwszym okresie polodowcowym (subborealnym) w związku z suchym klimatem, panującym na tym terenie, nastąpiło wypełnienie koryt rzek żwirem i piaskami tworzącymi współcześnie tzw. wyższą terasę holoceńską. W okresie drugim (subatlantyckim), charakteryzującym się wilgotnym klimatem, nastąpiło wcięcie rzek, w wyniku czego powstał system trzech poziomów teras holoceńskich:
I – o wysokości 2 m ponad lustro wody,
II – o wysokości 4 m ponad lustro wody,
III – o wysokości 7–8 m ponad lustro wody.
Współcześnie są to tzw. niższe terasy holoceńskie, które zachowały się w całości jedynie w dolinach dopływów Odry, a szczątkowo także w „Dolinie Odry”. Terasy denne I i II zostały pokryte madą rolną i przemysłową, III zaś piaskami. W wyniku tych procesów jak również ruchów lodowca powstały następujące mezoregiony:
Równina Legnicka – krajobraz łagodnie sfalowany, rozciągający się od Prochowic na zachód (północno-zachodnia część „Doliny Odry”). Powierzchnia jego wznosi się na wys. 120 m n.p.m. i opada lekko w kierunku północno-zachodnim. Urozmaiceniem krajobrazu są jeziora wytopiskowe i wiele cieków wodnych o płaskich i szerokich dnach.
Wysoczyzna Średzka (południowo-zachodnia część „Doliny Odry”) – lekko sfalowany teren morenowy, wznoszący się od 105–155 m n.p.m. W krajobrazie zaznaczają się dwa ciągi moreny końcowej o deniwelacjach dochodzących do 25 m. Pierwszy z nich występuje na linii Taczalin – Wrościsławice, drugi w formie lobu przebiega na linii Cichobórz – Wągrodno – Ruja.
Pradolina Wrocławska (wschodnia część „Doliny Odry”) – szeroka płaskodenna forma o różnicach do 25 m wysokości. Najwyższy punkt na północnym wschodzie przy ujściu Kaczawy do Odry osiąga wysokość 95,2 m n.p.m.
Na obszarze „Doliny Odry” przeważają siedliska grądowe obok łęgowych i – już rzadziej – bagiennych (nad samą Odrą). Jest tu dużo użytków zielonych (łąki, pastwiska), dzięki którym żyją tutaj takie zwierzęta, jak: kret, lis, borsuk, jeleń, sarna, dzik, kuna, kuropatwa, głuszec, sójka, zając szarak, łasica, gacek wielkouch, z ptaków zaś: bocian biały, przepiórka, kuropatwa, skowronek i liczne gatunki ptaków polnych, jak patnos, ortolan i drop. Natomiast najbardziej typowymi rybami dla „Doliny Odry” są: kleń, leszcz, węgorz, szczupak. Występuje tu także rak słodkowodny.
Szlak rozpoczyna się w Malczycach, które są dużym osiedlem przemysłowo-rolnym, położonym na lewym brzegu Odry przy ujściu Średzkiej Wody. Pierwsza wzmianka historyczna znajduje się w dokumencie z XII w., gdzie wymieniono Malczyce jako ośrodek produkcji piwa. W 1202 r. wspomniano je jako własność klasztoru trzebnickiego. Najstarsze zapisane nazwy to Pavrum Maluts, Malschic, Malsici. Pochodzi ona od imienia Malisz. W średniowieczu była to osada rolników i rybaków. W wieku XIX rozwój wsi został przyspieszony dzięki budowie mostu rzecznego dla Zagłębia Wałbrzyskiego, z którego dowożono węgiel najpierw wozami konnymi, a następnie koleją (koniec XIX w.). Port składał się z dwu basenów, jednego nowego, a drugiego powstałego z poszerzenia Średzkiej Wody. Ze starych urządzeń portowych zachowały się do dziś dwa zsypy służące do załadunku materiałów sypkich na barki. Obok portu zachowały się też ślady dawnej przeprawy promowej, obecnie nieczynnej. Widoczne są miejsca cumowania oraz droga schodząca do rzeki. Sam prom znajduje się obok, wyciągnięty na brzeg.
W miejscowości znajdują się także:
Kościół parafialny Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny – z 1905 r., neogotycki, murowany z licówki z ryzalitem na osi fasady. Wyposażenie kościoła jest głównie neogotyckie, witraże współczesne. Przed kościołem stoi rzeźba św. Jana Nepomucena z XVIII w. Na południowy zachód od kościoła znajduje się kaplica-grota z rzeźbą Najświętszej Marii Panny.
Cerkiew Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy – należy do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Mieści się w dawnym kościele ewangelickim, który został wybudowany w latach 1902-1903 w stylu neogotyckim według projektu słynnego niemieckiego architekta Hansa Poelziga. Jest to budowla trzykondygnacyjna z wieżą. W szczytach duże półkoliste okna. Wejście z tarasu. Od 1950 r. pełni funkcję świątyni prawosławnej i w związku z tym w latach 1953-1954 r. została dostosowana do tych potrzeb. Ikonostas, pochodzący z przełomu XIX i XX w., został sprowadzony z cerkwi św. Michała Archanioła w Kulnie na Lubelszczyźnie.
Pomnik II Armii Wojska Polskiego
Wiele ciekawych XIX- i XX-wiecznych domów mieszkalnych.
Na drugim końcu omawianego odcinka szlaku znajduje się Lubiąż, słynący z zabytkowego, największego w Europie, cysterskiego zespołu klasztornego. Jego początki sięgają 1163 r., kiedy książę śląski Bolesław Wysoki sprowadził na te tereny zakon cystersów z Turyngii. Już od XII w. klasztor był ważnym ośrodkiem kultury i piśmiennictwa, a w XIV w. biblioteka klasztorna liczyła ok. 900 woluminów i była jedną z największych w Europie. Podczas wojen husyckich klasztor spalono i mimo że został odbudowany, to nie powrócił do świetności. Zniszczenia w okresie reformacji i wojny trzydziestoletniej spowodowały upadek klasztoru. Dopiero w połowie XVII w. rozpoczęła się odbudowa w stylu baroku. Jednak po tym, jak Śląsk przeszedł pod panowanie pruskie, zakon cystersów został skasowany (w 1810 r.), a w klasztorze powstał szpital. Od 1950 r. kompleks pocysterski jest nieustannie restaurowany i udostępniany zwiedzającym jako zabytek klasy zerowej. Jest nazywany dolnośląską perłą baroku. Pracowało przy nim wielu wybitnych artystów Europy środkowej (m.in. malarze: M. Willmann, K. F. Bentum, A. F. Scheffler, rzeźbiarze: F. J. Mangoldt, M. Steint, sztukator A. Provisore). W wieku XVIII założono park geometryczny z alejami kasztanowcowymi. W skład zespołu wchodzą: kościół klasztorny Najświętszej Marii Panny, pałac opatów, pomocniczy kościół św. Jakuba, zabudowania gospodarcze, kościół klasztorny Najświętszej Marii Panny z lat 1307–1340 – znacznie zmieniony w okresie baroku, płyty nagrobne książąt śląskich, kaplica książęca z pocz. XIV w., Kaplica Loretańska (późniejsza zakrystia), od południa klasztor z Refektarzem Letnim i Biblioteką, szpital, kancelaria, budynek oficjalistów klasztornych, piekarnia, browar, budynki rzemieślników (dokładniejszy opis - patrz Szlak Zbytków).
Droga św. Jakuba (Via Regia)
Wybrane elementy mapy są interaktywne. Najedź na nie, aby dowiedzieć się więcej
Jest to międzynarodowy szlak pielgrzymkowy, który rozpoczyna się przy katedrze w Santiago de Compostela w północno-zachodniej Hiszpanii i oznakowany jest muszlą św. Jakuba. Na obszarze województwa dolnośląskiego przebiega szlak pod nazwą Dolnośląska Droga św. Jakuba (Głogów – Jakubów – Chocianów – Bolesławiec – Zgorzelec – Görlitz) i jest oznakowany muszlą żółtą lub białą na niebieskim tle.
Przebieg odcinka szlaku (wariant północny): Proszków – Wilczków – Malczyce – Lubiąż – Prochowice – Rosochata. Szlak oznakowany jest białą muszlą na niebieskim tle.
Opis przebiegu szlaku: szlak rozpoczyna się we wsi Proszków. Wyruszamy spod kościoła w stronę drogi nr 94 Wrocław – Zielona Góra. Za transformatorem skręcamy w lewo i idziemy drogą gruntową w stronę lasu, mijając nieczynną linię kolejową Strzegom – Malczyce. Następnie mijamy leśniczówkę i wchodzimy do wsi Wilczków.
W Wilczkowie przy kościele Matki Boskiej Różańcowej skręcamy w prawo i po 1 km dochodzimy do drogi nr 94, przekraczamy ją i idziemy drogą asfaltową w kierunku Malczyc. Po lewej stronie mijamy jeziorko, po prawej zaś wieś Rachów. Następnie wchodzimy do Malczyc, mijając linię kolejową Wrocław – Legnica, potem dochodzimy do centrum.
Następnie idziemy w dalszym ciągu główną drogą w kierunku północnym i przed Odrą skręcamy w lewo. Mijamy ruiny danej papierni i naprzeciw oczyszczalni ścieków skręcamy w prawo w brukowaną drogę, która biegnie między Odrą a wałem przeciwpowodziowym. Idąc przez las, dochodzimy dochodzimy do rozwidlenia szlaku oznakowanego żółtą muszlą (prowadzi do opactwa cystersów w Lubiążu), skręcamy w lewo i dochodzimy do drogi asfaltowej. Drogą docieramy do mostu na rzece, za mostem skręcamy w prawo i idziemy do Lubiąża.
Można ominąć zwiedzanie pocysterskiego opactwo. W tym przypadku skręcamy w prawo na szlak rowerowy i szlak z muszlą białą, przechodzimy pod wiaduktem drogowym. Dalej przechodzimy kładką przez rów, skręcamy w prawo na szlak rowerowy niebieski i pieszy żółty i dochodzimy do rozwidlenia dróg. Skręcamy w lewo do drogi asfaltowej, prowadzącej do Kwiatkowic. Na drodze skręcamy w prawo i dochodzimy do wsi. Po wejściu do Kwiatkowic skręcamy w lewo i omijamy wieś lub idziemy prosto i dochodzimy do kościoła św. Jadwigi. Następnie idziemy prosto i wychodzimy z Kwiatkowic, a droga prowadzi bezpośrednio do Prochowic.
Dalej szlak prowadzi poza Prochowice. W tym celu przy kościele św. Andrzeja skręcamy w prawo, przechodzimy przez obwodnicę miasta i idziemy 2 km polną drogą – zielonym szlakiem kolejne 2 km. Na wysokości jeziorka zbliżamy się do polany, za którą znajduje się krzyżówka leśnych dróg. Skręcamy w prawo i dochodzimy zarośniętą drogą do Jaśkowic. Następnie obchodzimy od wschodu jezioro i idziemy utwardzoną drogą – szlakiem żółtym do wsi Rosochata. Przed kościołem skręcamy w prawo i idziemy główną drogą wiejską, którą prowadzą także szlaki piesze – żółty i zielony. Drogą tą dochodzimy do Grzybian, gdzie prowadzi Droga św. Jakuba oznakowana żółtymi muszlami.
Opis krajoznawczy szlaku: szlak rozpoczyna się w Proszkowie, z którego dochodzimy do Wilczkowa. W Wilczkowie znajduje się kościół Matki Boskiej Różańcowej, który w okresie powojennym pełnił funkcję świątyni prawosławnej (1947-1956). Następnie przechodzimy przez Malczyce, które swój rozwój zawdzięczają położeniu nad ciągiem komunikacyjnym, jakim była rzeka Odra. Początkowo była to osada rybacka, należąca do klasztoru trzebnickiego. Potem, w XVII w., dzięki rozwojowi handlu rzecznego Śląska i Brandenburgii rozwinął się także port w Malczycach, który odbierał węgiel z Zagłębia Wałbrzyskiego. Rzeczna droga komunikacji straciła na znaczeniu, kiedy w 1790 roku ukończono budowę brukowanej kostką z granitu strzegomskiego drogi węglowej z Wałbrzycha przez Strzegom. Ale i ta niedługo stracił swoje znaczenie z powodu szybkiego rozwoju kolei, a szczególnie po powstaniu linii Lipsk – Drezno – Zgorzelec – Legnica – Wrocław – Bytom. W Malczycach przy ul. Mickiewicza znajduje się Cerkiew Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy należy do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Mieści się w dawnym kościele ewangelickim, który został wybudowany w latach 1902-1903 w stylu neogotyckim według projektu słynnego niemieckiego architekta Hansa Poelziga. Od 1950 r. pełni funkcję świątyni prawosławnej i w związku z tym w latach 1953-1954 r. została dostosowana do tych potrzeb. Ikonostas, pochodzący z przełomu XIX i XX w., został sprowadzony z cerkwi św. Michała Archanioła w Kulnie na Lubelszczyźnie.
Kolejnym punktem wędrówki jest Lubiąż, który słynie z zabytkowego, największego w Europie, cysterskiego zespołu klasztornego. Jego początki sięgają 1163 r., kiedy książę śląski Bolesław Wysoki sprowadził na te tereny zakon cystersów z Turyngii. Już od XII w. klasztor był ważnym ośrodkiem kultury i piśmiennictwa, a w XIV w. biblioteka klasztorna liczyła ok. 900 woluminów i była jedną z największych w Europie. Podczas wojen husyckich klasztor spalono i mimo że został odbudowany, to nie powrócił do świetności. Zniszczenia w okresie reformacji i wojny trzydziestoletniej spowodowały upadek klasztoru. Dopiero w połowie XVII w. rozpoczęła się odbudowa w stylu baroku. Jednak po tym, jak Śląsk przeszedł pod panowanie pruskie, zakon cystersów został skasowany (w 1810 r.), a w klasztorze powstał szpital. Od 1950 r. kompleks pocysterski jest nieustannie restaurowany i udostępniany zwiedzającym jako zabytek klasy zerowej. Jest nazywany dolnośląską perłą baroku. Pracowało przy nim wielu wybitnych artystów Europy środkowej (m.in. malarze: M. Willmann, K. F. Bentum, A. F. Scheffler, rzeźbiarze: F. J. Mangoldt, M. Steint, sztukator A. Provisore). W wieku XVIII założono park geometryczny z alejami kasztanowcowymi. W skład zespołu wchodzą: kościół klasztorny Najświętszej Marii Panny, pałac opatów, pomocniczy kościół św. Jakuba, zabudowania gospodarcze, kościół klasztorny Najświętszej Marii Panny z lat 1307–1340 – znacznie zmieniony w okresie baroku, płyty nagrobne książąt śląskich, kaplica książęca z pocz. XIV w., Kaplica Loretańska (późniejsza zakrystia), od południa klasztor z Refektarzem Letnim i Biblioteką, szpital, kancelaria, budynek oficjalistów klasztornych, piekarnia, browar, budynki rzemieślników (dokładniejszy opis – patrz Szlak Zabytków).
Następnie docieramy do Kwiatkowic. Znajduje się tam kościół św. Jadwigi z XVIII wieku, wzmiankowany już w 1437 roku. Jest to budowla jednonawowa o konstrukcji szachulcowej z trójbocznie zamkniętą częścią prezbiterialną, zwieńczona na kalenicy dachu sygnaturką z iglicowym hełmem. We wnętrzu znajdują się malowany drewniany strop, ołtarz główny i ambona, pochodzące z XVIII wieku. Interesujące są także: barokowa szafa z okuciami (w zakrystii), 14 malowanych na płótnie barokowych stacji Drogi Krzyżowej, renesansowy obraz olejny na płótnie Madonna z Dzieciątkiem oraz barokowy obraz olejny na płótnie z końca XVIII wieku Msza św. We wsi znajdował się niegdyś krzyż pokutny z XIV–XVI wieku. Obecnie zaginiony.
Z Kwiatkowic docieramy do Prochowic. Jest to niewielkie miasto, które uzyskało prawa miejskie w 1280 roku. Pierwsza wzmianka o grodzie pochodzi z 1217 roku. Wówczas rozwinął się ośrodek rolniczy i rzemieślniczy, którego mieszkańcy trudnili się głównie: rybołówstwem, myślistwem, hodowlą bydła, rolnictwem i drobnym rzemiosłem. W roku 1374 Prochowice otrzymały monopol na handel solą w swoim regionie (aż do roku 1814). W roku 1424 wybudowano tu murowany ratusz, a w roku 1426 murowany kościół parafialny św. Andrzeja. W latach 1430–1450 miasto zostaje otoczone murami z 4 bramami wjazdowymi: Wrocławską, Legnicką, Głogowską i Wołowską (zwaną też Nową). W roku 1480 powstaje nowa kaplica św. Leonarda (znana później jako kaplica, a następnie kościół przyszpitalny św. Ducha) przy szpitalu, założonym jeszcze w XIII w. Miasto wówczas zmienia właścicieli (kilkakrotnie: Zedlitzowie, Oppersdorfowie, książęta Legniccy). Pod koniec XVI i w wieku XVII od czasu do czasu w prochowickim zamku zamieszkują książęta legniccy: Fryderyk, Rudolf, Jerzy i Jerzy Wilhelm. W roku 1664 mieszka tu księżna wdowa Anna Zofia Legnicka. W roku 1558 miasto nawiedza straszliwa zaraza, która trwa 28 dni i dziesiątkuje mieszkańców. Jest to jego pierwszy upadek. Drugi powoduje pożar w roku 1769. Jednak miasto powoli się odradza, np. już w 1784 r. wybudowano w nim pierwsze wodociągi. W roku 1813 kwateruje w mieście i jego okolicach około 10 000 żołnierzy napoleońskich. Utrzymanie ich poważnie zmniejsza zasobność mieszkańców Prochowic. W roku 1823 zburzono starą kaplicę szpitalną św. Ducha, a w roku 1833 częściowo rozebrano mury obronne i bramy miejskie. Pierwsze połączenie kolejowe Prochowice otrzymały w 1898 r. z Legnicą, następnie ze Ścinawą. W 1906 r. wybudowano elektrownię wodną (do dziś istniejącą i funkcjonującą). W okresie międzywojennym miasto rozwijało się dość wolno. Podobnie jak podczas pierwszej, tak i podczas drugiej wojny światowej miasto uniknęło poważniejszych zniszczeń. Zostało wyzwolone 8 lutego 1945 r. przez II Armię Wojska Polskiego. W mieście zachowało się kilka cennych zabytków architektury: zabytkowy układ średniowiecznego miasta, resztki murów obronnych, ratusz miejski, dom mieszkalny z końca XVI w., kościół św. Andrzeja, zespół zamkowy (więcej informacji zobacz Szlak Zabytków).
Ostatnim punktem wędrówki jest wieś Rosochata, w której znajduje się kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, który został wzniesiony prawdopodobnie w 1320 r., a przebudowany został w 1517 r. W kościele zachowały się zabytkowe elementy wyposażenia: gotyckie drzwi do zakrystii, barokowy ołtarz główny, kamienna chrzcielnica z 1524 r. i drewniana ambona z 1599 r. a także barokowy ołtarz główny. Dzwon na wieży pochodzi z 1650 r.
Szlak Cystersów
Wybrane elementy mapy są interaktywne. Najedź na nie, aby dowiedzieć się więcej
Jest to międzynarodowy szlak turystyczny, który wiedzie przez Europę. Obejmuje obiekty takie, jak: klasztory i kościoły użytkowane przez Cystersów, klasztory i kościoły pocysterskie, klasztory i kościoły niezachowane oraz współczesne cysterskie miejsca odnowy duchowej. W Polsce przebiega przez następujące województwa: dolnośląskie, lubuskie, zachodniopomorskie, pomorskie, kujawsko-pomorskie, wielkopolskie, łódzkie, świętokrzyskie, małopolskie, śląskie, opolskie. Na obszarze województwa dolnośląskiego szlak wiedzie przez szereg miejscowości, w których znajdują się obiekty cysterskie lub pocysterskie. Są to: Henryków, Kamieniec Ząbkowicki, Bardo, Krzeszów, Lubiąż, Trzebnica.
Na terenie naszego regionu, w Krainie Łęgów Odrzańskich, leży jedna z powyższych miejscowości. Jest to Lubiąż, gdzie znajduje się pocysterski zespół klasztorny, jeden z największych tego typu zabytków w Europie. Jego początki sięgają 1163 r., kiedy książę śląski Bolesław Wysoki sprowadził na te tereny zakon cystersów z Turyngii. Już od XII w. klasztor był ważnym ośrodkiem kultury i piśmiennictwa, a w XIV w. biblioteka klasztorna liczyła ok. 900 woluminów i była jedną z największych w Europie. Podczas wojen husyckich klasztor spalono i mimo że został odbudowany, to nie powrócił do świetności. Zniszczenia w okresie reformacji i wojny trzydziestoletniej spowodowały upadek klasztoru. Dopiero w połowie XVII w. rozpoczęła się odbudowa w stylu baroku. Jednak po tym, jak Śląsk przeszedł pod panowanie pruskie, zakon cystersów został skasowany (w 1810 r.), a w klasztorze powstał szpital. Od 1950 r. kompleks pocysterski jest nieustannie restaurowany i udostępniany zwiedzającym jako zabytek klasy zerowej. Jest nazywany dolnośląską perłą baroku.
Obecny budynek klasztorny wzniesiono w latach 1685–1699 (część północna) i 1695–1715 (część południowa). Dwuwieżowa elewacja kościoła klasztornego dzieli fasadę zachodnią o długości 223 m na dwie części: południową – zgrupowaną wokół prostokątnego dziedzińca i przeznaczoną dla zakonników oraz północną – zwaną pałacem opata. W skrzydle południowym mieści się: na parterze dawny refektarz ze sklepieniem ozdobionym freskami Feliksa Antoniego Schefflera (z 1733 roku), na pierwszym piętrze zaś biblioteka z polichromią Krystyna Filipa Bentuma. We wschodniej części skrzydła północnego na pierwszym piętrze znajduje się sala książęca z plafonem olejnym, na którym przedstawiono apoteozę wiary pędzla K. F. Bentuma (z 1731 roku). Salę zdobią także malowidła ścienne Bentuma oraz posągi dłuta F. Józefa Mangoldta przedstawiające cesarzy: Józefa I, Leopolda I, Karola VI i alegoryczne postacie geniuszy, atlantów oraz personifikacje części świata. Na parterze w północno-zachodnim narożniku zachowała się sala dawnej jadalni opata ze sklepieniem bogato zdobionym rzeźbioną dekoracją roślinną i freskami M. Willmanna.
Ponadto w skład zespołu klasztornego wchodzą: kościół św. Jakuba, budynek bramy wjazdowej połączony z budynkiem dawnego szpitala klasztornego, budynek dawnej kancelarii klasztornej, budynki mieszkalne oficjalistów i rzemieślników klasztornych oraz wiele figur kamiennych całopostaciowych rozstawionych w parku klasztornym (z górującą kolumną Maryi), wykonanych w 1670 roku i latach 1737–1739.
Kościół Najświętszej Marii Panny został wzniesiony w końcu XIII wieku i powiększony w pierwszej połowie XIV wieku. Jest to założenie orientowane, murowane z cegły przy użyciu piaskowca do elementów konstrukcyjnych, trzynawowe o układzie bazylikowym, wzniesione na planie krzyża łacińskiego z trzynawowym i trzyprzęsłowym prezbiterium, otoczonym prostokątnym obejściem. Od północnego wschodu przylega do kościoła kaplica nagrobna księcia Bolka III Legnickiego, do północnego zaś ramienia transeptu dostawiono Kaplicę Loretańską, użytkowaną od XIX wieku jako zakrystia. Przebudowa kościoła w stylu barokowym odbyła się w latach 1649–1668. Zniszczono wtedy gotycką fasadę zachodnią, włączając całość we wspólną fasadę z klasztorem. Ze wspaniałego niegdyś barokowego wystroju wewnętrznego zachowały się obecnie niewielkie fragmenty rzeźb ołtarzowych i kutych krat. W północno-wschodnim narożniku prezbiterium znajduje się kamienna piscina w kształciekolumny z bogato rzeźbioną głowicą.
Na końcu wsi (w kierunku Wołowa; po lewej stronie, wychodząc z budynku bramnego klasztoru) stoi okrągła barokowa kaplica św. Jana Nepomucena z 1727 roku. Na północnym zaś krańcu wsi wznosi się barokowy kościół św. Walentego z końca XVIII.
Obecnie Lubiąż wraz zabytkowymi zabudowaniami tworzy specyficzne i unikatowe w Polsce Ekomuzeum Cysterskie, którego celem jest ochrona, zachowanie i promocja lokalnego dziedzictwa historyczno-kulturowego.
Szlak Odry rowerowy
Wybrane elementy mapy są interaktywne. Najedź na nie, aby dowiedzieć się więcej
Zachodni brzeg Odry
Wschodni brzeg Odry
Jest to ponadregionalny szlak turystyczny, który prowadzi doliną Odry od jej źródła do ujścia Warty i ciągnie się po obu brzegach rzeki: zachodnim i wschodnim)
Przebieg odcinka szlaku (zachodni brzeg Odry): Malczyce (0 km) – Kwiatkowice (10,5 km) – Prochowice (3 km) – Jurcz (7 km) – Grzybów (6 km) – Dziewin (4 km) – Krzyżowa (6 km) – Ścinawa (3 km)
Ogólna charakterystyka szlaku: szlak prowadzi malowniczą Doliną Odry wzdłuż jej zachodniego brzegu polnymi drogami i ścieżkami oraz szosami o niskiej ruchliwości. Część szlaku prowadzi także nadodrzańskim wałem przeciwpowodziowym. Z tego względu może na tych odcinkach niektórym podróżującym sprawiać pewne trudności. Poza tym jednak trasa jest na ogół łatwa.
Opis przebiegu szlaku: szlak rozpoczyna się w Malczycach. Wyruszamy z ul. Mickiewicza 29, sprzed Cerkwi Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy. Jedziemy w kierunku ul. 1 Maja, skręcamy w prawo i wyjeżdżamy z Malczyc. Za starą fabryką skręcamy w prawo w drogę brukowaną. Wjeżdżamy do lasu, a następnie przejeżdżamy pod drogą nr 338. Po 100 m skręcamy w prawo i dojeżdżamy do drogi asfaltowej. Po czym skręcamy w prawo do Kwiatkowic. Przejeżdżamy drogą przez wieś, a następnie jedziemy szosą w kierunku Prochowic. Tutaj mamy dwie możliwości: albo skręcamy w prawo przed zabudowaniami – wówczas szlak poprowadzi nas wokół miasta, albo jedziemy prosto drogą do centrum – wówczas mamy okazję do zwiedzenia miasteczka. Z centrum Prochowic wracamy na szlak rowerowy, jadąc ul. Kochanowskiego w kierunku północnym. Przejeżdżamy przez most na Kaczawie i skręcamy w prawo w ul. Kościuszki. Następnie skręcamy w lewo i wjeżdżamy do lasu. Jadąc dalej, mijamy po prawej stronie rezerwat przyrody „Łęg Korea”. Szlak skręca w lewo i prowadzi nas do Jurcza. Dalej jedziemy szosą i przed Zaborowem skręcamy w prawo do Grzybowa. Za wsią jedziemy wałem przeciwpowodziowym na lewo w kierunku Dziewina. Przed Dziewinem mijamy ścieżkę edukacyjną „Łęgi Dziewina”. Za wsią skręcamy w prawo w drogę nr 372. Jedziemy nią 800 m i skręcamy w lewo w polną drogę, która doprowadzi nas do Krzyżowej. Następnie jedziemy przez wieś i za wsią przejeżdżamy przez tory kolejowe, za którymi skręcamy w lewo i jedziemy wzdłuż torów. Do Ścinawy podążamy drogą 111 i skręcamy w prawo do centrum miasta.
Opis krajoznawczy szlaku: szlak rozpoczyna się w Malczycach, które swój wczesny rozwój zawdzięczają położeniu nad ciągiem komunikacyjnym, jakim była rzeka Odra. Początkowo była to osada rybacka, należąca do klasztoru trzebnickiego. Potem, w XVII w., dzięki rozwojowi handlu rzecznego Śląska i Brandenburgii rozwinął się także port w Malczycach, który odbierał węgiel z Zagłębia Wałbrzyskiego. Rzeczna droga komunikacji straciła na znaczeniu, kiedy w 1790 roku ukończono budowę brukowanej kostką z granitu strzegomskiego drogi węglowej z Wałbrzycha przez Strzegom. Ale i ta niedługo stracił swoje znaczenie z powodu szybkiego rozwoju kolei, a szczególnie po powstaniu linii Lipsk – Drezno – Zgorzelec – Legnica – Wrocław – Bytom. Wyruszamy z ul. Mickiewicza sprzed Cerkwi Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy, która należy do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Mieści się w dawnym kościele ewangelickim, który został wybudowany w latach 1902-1903 w stylu neogotyckim według projektu słynnego niemieckiego architekta Hansa Poelziga. Od 1950 r. pełni funkcję świątyni prawosławnej i w związku z tym w latach 1953-1954 r. została dostosowana do tych potrzeb. Ikonostas, pochodzący z przełomu XIX i XX w., został sprowadzony z cerkwi św. Michała Archanioła w Kulnie na Lubelszczyźnie.
Drugim punktem na trasie są Kwiatkowice, gdzie znajduje się ciekawy kościół filialny św. Jadwigi z XVIII wieku, wzmiankowany już w 1437 roku. Jest to budowla jednonawowa o konstrukcji szachulcowej z trójbocznie zamkniętą częścią prezbiterialną, zwieńczona na kalenicy dachu sygnaturką z iglicowym hełmem. We wnętrzu znajdują się malowany drewniany strop, ołtarz główny i ambona, pochodzące z XVIII wieku. Interesujące są także: barokowa szafa z okuciami (w zakrystii), 14 malowanych na płótnie barokowych stacji Drogi Krzyżowej, renesansowy obraz olejny na płótnie Madonna z Dzieciątkiem oraz barokowy obraz olejny na płótnie z końca XVIII wieku Msza św. We wsi znajdował się niegdyś krzyż pokutny z XIV–XVI wieku. Obecnie zaginiony.
Następną miejscowością na szlaku są Prochowice, miasto, które uzyskało prawa miejskie w 1280 roku. Pierwsza wzmianka o grodzie pochodzi z 1217 roku. Wówczas rozwinął się ośrodek rolniczy i rzemieślniczy, którego mieszkańcy trudnili się głównie: rybołówstwem, myślistwem, hodowlą bydła, rolnictwem i drobnym rzemiosłem. W roku 1374 Prochowice otrzymały monopol na handel solą w swoim regionie (aż do roku 1814). W roku 1424 wybudowano tu murowany ratusz, a w roku 1426 murowany kościół parafialny św. Andrzeja. W latach 1430–1450 miasto zostaje otoczone murami z 4 bramami wjazdowymi: Wrocławską, Legnicką, Głogowską i Wołowską (zwaną też Nową). W roku 1480 powstaje nowa kaplica św. Leonarda (znana później jako kaplica, a następnie kościół przyszpitalny św. Ducha) przy szpitalu, założonym jeszcze w XIII w. Miasto wówczas zmienia właścicieli (kilkakrotnie: Zedlitzowie, Oppersdorfowie, książęta Legniccy). Pod koniec XVI i w wieku XVII od czasu do czasu w prochowickim zamku zamieszkują książęta legniccy: Fryderyk, Rudolf, Jerzy i Jerzy Wilhelm. W roku 1664 mieszka tu księżna wdowa Anna Zofia Legnicka. W roku 1558 miasto nawiedza straszliwa zaraza, która trwa 28 dni i dziesiątkuje mieszkańców. Jest to jego pierwszy upadek. Drugi powoduje pożar w roku 1769. Jednak miasto powoli się odradza, np. już w 1784 r. wybudowano w nim pierwsze wodociągi. W roku 1813 kwateruje w mieście i jego okolicach około 10 000 żołnierzy napoleońskich. Utrzymanie ich poważnie zmniejsza zasobność mieszkańców Prochowic. W roku 1823 zburzono starą kaplicę szpitalną św. Ducha, a w roku 1833 częściowo rozebrano mury obronne i bramy miejskie. Pierwsze połączenie kolejowe Prochowice otrzymały w 1898 r. z Legnicą, następnie ze Ścinawą. W 1906 r. wybudowano elektrownię wodną (do dziś istniejącą i funkcjonującą). W okresie międzywojennym miasto rozwijało się dość wolno. Podobnie jak podczas pierwszej, tak i podczas drugiej wojny światowej miasto uniknęło poważniejszych zniszczeń. Zostało wyzwolone 8 lutego 1945 r. przez II Armię Wojska Polskiego. W mieście zachowało się kilka cennych zabytków architektury: zabytkowy układ średniowiecznego miasta, resztki murów obronnych, ratusz miejski, dom mieszkalny z końca XVI w., kościół św. Andrzeja, zespół zamkowy (więcej informacji zobacz Szlak Zabytków).
Po drodze mijamy rezerwat przyrody „Łęg Korea”. Obejmuje on stosunkowo duży leśno-bagienny obszar o powierzchni 79,29 ha u ujścia Kaczawy do Odry na wschód od Jurcza w gminach Ścinawa i Prochowice. Rezerwat został utworzony głównie w celu ochrony, występującego na tych terenach i niezwykle cennego dla doliny Odry, łęgu wiązowo-jesionowego, który rośnie zwartą kępą w kompleksie z grądem niskim. Wraz z nim występuje tu także łęg wierzbowo-topolowy i oles porzeczkowy. Pozostałe gatunki roślinności spotykanej w rezerwacie to drzewa liściaste dąb i buk oraz arcydzięgiel nabrzeżny, szuwar trzcinowy i łęg właściwy (łąka wyczyńcowa). „Łęg Korea” to także obszar sprzyjający występowaniu licznych przedstawicieli fauny. Spotykamy tu około 60 gatunków ptaków, m.in. bociana czarnego, kanię rudą i czarną, trzmielojada, muchówkę białoszyją, dzięcioła średniego, zimorodka oraz siedliska bobra.
Kolejnym ciekawym etapem naszej wyprawy jest wieś Dziewin. Znajduje się tu renesansowy dwór, wzniesiony w latach 1558–1566, a przebudowany w roku 1700. Jest to założenie prostokątne z dobudowaną oficyną, trzytraktowe, dwukondygnacyjne, posiadające dach dwuspadowy z bogatymi szczytami wolutowymi ze sterczynami. W pobliżu znajduje się kościół filialny św. św. Piotra i Pawła, wzmiankowany już w roku 1284. Obecna budowla ma wygląd gotycki (z XV w.), powiększona o wieżę z końca XVI w. We wnętrzu znajdują się: kamienne późnogotyckie sanktuarium i chrzcielnica, renesansowa ambona z 1595 r., barokowy ołtarz z 1660 r., rokokowy prospekt organowy z XVIII w. oraz kilka nagrobków z wieku XVI i epitafiów z XVII i XVIII w. Warto też zobaczyć ścieżkę edukacyjną „Łęgi okolic Dziewina”, gdzie na starorzeczach spotykamy rośliny chronione, np. grążel żółty, grzybień biały, oraz łęg topolowo-wierzbowy, jesionowo-wiązowy i grądowy. Występują tu także ptaki drapieżne: kania czarna i ruda, trzmielojad, jastrząb, myszołów oraz różne gatunki dzięcioła, np. dzięcioł średni, duży, zielony, czarny.
Ostatnim punktem naszej trasy jest Ścinawa. Miasto to była niegdyś ważną osadą handlową, wzmiankowaną już w 1202 r. Prawa miejskie otrzymała w 1260 r. od księcia głogowskiego Konrada. Już wówczas most w Ścinawie był jednym z najstarszych znanych przejść przez Odrę (obok Głogowa i Uraza). W roku 1310 Ścinawa staje się samodzielnym księstwem, w którym rezyduje książę Jan, a po jego śmierci Konrad Oleśnicki. W roku 1343 Kazimierz Wielki w czasie bitwy pod Wschową burzy miasto, które przez wiele lat odbudowuje się. W roku 1374 księstwo zhołdował król węgierski Maciej Korwin, a po roku 1429 Ścinawa przeszła na własność korony czeskiej. Przez cały ten okres miasto rozwijało się jako ośrodek produkcji sukna i płótna. Podczas wojny trzydziestoletniej Ścinawa była kilkakrotnie zdobywana przez Szwedów i Austriaków. Po tych klęskach miasto podniosło się dopiero w wieku XIX dzięki rozwojowi przemysłu, a szczególnie jako ważny węzeł komunikacji kolejowej i żeglugowej. W czasie działań II wojny światowej miasto zostało prawie całkowicie zniszczone.
W mieście zachowało się kilka ciekawych zabytków.
Zamek – jako gród książęcy był wzmiankowany już w roku 1251. W latach 1274–1289 był rezydencją książęcą, a w latach 1319–1365 przebywał w nim książę Jan Ścinawski. W 1343 r. Kazimierz Wielki częściowo go zniszczył. Odbudowany następnie ulega ponownemu zniszczeniu w roku 1628. W roku 1757 dawny budynek rozebrano wznosząc nowy, w którym w 1932 r. odkryto pierwotne fragmenty. W roku 1945 ów nowy budynek uległ całkowitemu zniszczeniu.
Ratusz – z dawnego średniowiecznego ratusza pozostała jedynie potężna, kwadratowa wieża, górą przechodząca w ośmiobok, zwieńczony pierwotnie stożkowym hełmem. Reszta jest budowlą wzniesioną po 1945 roku.
Mury miejskie – wzniesione w końcu XIII wieku zostały gruntownie przebudowane w 2 połowie XIV wieku. Obecnie zachowały się niewielkie fragmenty w zachodniej części miasta jako wzniesione z cegły na podmurówce kamiennej.
Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego (dawniej Świętego Jana Chrzciciela) był wzmianko-wany w roku 1209, jednak w obecnej postaci został zbudowany w 2 połowie XV wieku. Obecny gotycki kształt pochodzi z XV w., a informacja o kościele znajduje w dokumentach z 1477 r., kiedy książę Konrad Biały nadał zakonowi św. Ducha tzw. prawo patronatu kościoła ścinawskiego. Jest to murowana trzynawowa budowla typu halowego z wydłużonym prezbiterium zakończonym poliginalnie i licznymi kaplicami bocznymi ufundowanymi przez cechy lub bogatych mieszczan. Oś fasady zachodniej akcentuje potężna wieża, górą przecho-dząca w ośmiobok. Wnętrze kościoła jest nakryte sklepieniem krzyżowo-żebrowym. Wewnątrz znajdują się m.in. dwa całopostaciowe nagrobki kobiet z 1595 i 1605 r. Od XVI w. do końca drugiej wojny światowej kościół pełnił funkcję świątyni protestanckiej. W 1974 r. czworoboczną wieżę zwieńczono hełmem wzorowanym na hełmie XVII-wiecznym, który nawiązywał do gotyckiego pierwowzoru.
Przebieg odcinka szlaku (wschodni brzeg Odry): Tarchalice (0 km) – Domaszków (7 km) – Gliniany (5 km) – Lubiąż (6 km) – Prawików (7 km) – Pogalewo Wielkie (9 km) – Brzeg Dolny (9 km)
Ogólna charakterystyka szlaku: szlak prowadzi malowniczą Doliną Odry wzdłuż jej zachodniego brzegu polnymi drogami i ścieżkami oraz szosami o niskiej ruchliwości. Część szlaku prowadzi także nadodrzańskim wałem przeciwpowodziowym. Z tego względu może na tych odcinkach niektórym podróżującym sprawiać pewne trudności. Poza tym jednak trasa jest na ogół łatwa.
Opis przebiegu szlaku: szlak rozpoczyna się w Tarchalicach. Wyjeżdżamy z Tarchalic w kierunku lasu, stanowiącego element Parku Krajobrazowego „Dolina Jezierzycy”. jedziemy kilkaset metrów i dojeżdżamy do tablicy informacyjnej rowerowego Szlaku Odry. Następnie skręcamy w prawo, mijając drogę do Centrum Edukacji Ekologicznej, i jedziemy 2,5 km przez las. Po czym skręcamy w prawo na zamkniętą szlabanem drogę leśną, prowadzącą do Domaszkowa. Przez wieś przejeżdżamy drogą asfaltową i za Domaszkowem wjeżdżamy na drogę bitą, wiodącą wzdłuż lasu. Droga tą dojeżdżamy do wału, na którym skręcamy w lewo i jedziemy wałem kilkaset metrów, a następnie wjeżdżamy do lasu. Droga doprowadzi nas do wsi Gliniany. Dalej jedziemy prosto przez wieś i gęstym lasem dojeżdżamy do skarpy, brzegiem której prowadzi szlak w kierunku Lubiąża. Następnie docieramy do drogi asfaltowej w Lubiążu, która wiedzie do cysterskiego zespołu klasztornego. Szlak dalej prowadzi nas przez zachodnią bramę klasztorną do drogi, wzdłuż której jedziemy. Przecinamy szosę na lewo ukośnie i wjeżdżamy na drogę brukowaną. Po 3 km na dojeżdżamy do skrzyżowania, na którym skręcamy w lewo do Prawikowa. Po prawej stronie mijamy wiatę turystyczną i rzeźbiona kapliczkę. W Prawikowie skręcamy w prawo i docieramy do Grodzanowa. Za skrzyżowaniem szlak prowadzi ukośnie w prawo na drogę bitą w kierunku Pogalewa Wielkiego. Następnie mamy przed sobą stromy zjazd w dół w kierunku wsi Pogalewo Małe, do którego dojeżdżamy po kilku kilometrach. W Pogalewie Małym skręcamy główną drogą w prawo. Po minięciu sklepu i przystanku, w miejscu, gdzie droga skręca w lewo, skręcamy w prawo na drogę gruntową. Droga ta doprowadzi nas do rzeki Odry, wzdłuż której jedziemy, docierając ostatecznie do ul. Puka w Brzegu Dolnym. Następnie skręcamy w prawo i dojeżdżamy do rynku miejskiego.
Opis krajoznawczy szlaku: szlak rozpoczyna się w Tarchalicach, wsi, która słynęła niegdyś z produkcji żelaza. Na tym terenie odkryto ślady osad hutników celtyckich i osadników związanych z kulturą przeworską. Odkryto tu także ok. 100 dymarek – pieców hutniczych, których pochodzenie datuje się na II-III w. Dymarki reprezentują typ pieców szybowo-zgłębiony i składają się z części podziemnej i naziemnego szybu glinianego. W części podziemnej pozostała do dziś znaczna ilość odpadów powstałych w procesie produkcji żelaza. największy, znaleziony w Tarchalicach odpad, waży ok. 300 kg i nazywa się kloc.
Kolejnym, niezwykle interesującym, etapem naszej trasy jest Lubiąż, gdzie znajduje się pocysterski zespół klasztorny, jeden z największych tego typu zabytków w Europie. Kościół został wzniesiony w końcu XIII wieku i powiększony w pierwszej połowie XIV wieku. Jest to założenie orientowane, murowane z cegły przy użyciu piaskowca do elementów konstrukcyjnych, trzynawowe o układzie bazylikowym, wzniesione na planie krzyża łacińskiego z trzynawowym i trzyprzęsłowym prezbiterium, otoczonym prostokątnym obejściem. Od północnego wschodu przylega do kościoła kaplica nagrobna księcia Bolka III Legnickiego, do północnego zaś ramienia transeptu dostawiono Kaplicę Loretańską, użytkowaną od XIX wieku jako zakrystia. Przebudowa kościoła w stylu barokowym odbyła się w latach 1649–1668. Zniszczono wtedy gotycką fasadę zachodnią, włączając całość we wspólną fasadę z klasztorem. Ze wspaniałego niegdyś barokowego wystroju wewnętrznego zachowały się obecnie niewielkie fragmenty rzeźb ołtarzowych i kutych krat. W północno-wschodnim narożniku prezbiterium znajduje się kamienna piscina w kształcie kolumny z bogato rzeźbioną głowicą.
Obecny budynek klasztorny wzniesiono w latach 1685–1699 (część północna) i 1695–1715 (część południowa). Dwuwieżowa elewacja kościoła klasztornego dzieli fasadę zachodnią o długości 223 m na dwie części: południową – zgrupowaną wokół prostokątnego dziedzińca i przeznaczoną dla zakonników oraz północną – zwaną pałacem opata. W skrzydle południowym mieści się: na parterze dawny refektarz ze sklepieniem ozdobionym freskami Feliksa Antoniego Schefflera (z 1733 roku), na pierwszym piętrze zaś biblioteka z polichromią Krystyna Filipa Bentuma. We wschodniej części skrzydła północnego na pierwszym piętrze znajduje się sala książęca z plafonem olejnym, na którym przedstawiono apoteozę wiary pędzla K. F. Bentuma (z 1731 roku). Salę zdobią także malowidła ścienne Bentuma oraz posągi dłuta F. Józefa Mangoldta przedstawiające cesarzy: Józefa I, Leopolda I, Karola VI i alegoryczne postacie geniuszy, atlantów oraz personifikacje części świata. Na parterze w północno-zachodnim narożniku zachowała się sala dawnej jadalni opata ze sklepieniem bogato zdobionym rzeźbioną dekoracją roślinną i freskami M. Willmanna.
Ponadto w skład zespołu klasztornego wchodzą: kościół św. Jakuba, budynek bramy wjazdowej połączony z budynkiem dawnego szpitala klasztornego, budynek dawnej kancelarii klasztornej, budynki mieszkalne oficjalistów i rzemieślników klasztornych oraz wiele figur kamiennych całopostaciowych rozstawionych w parku klasztornym (z górującą kolumną Maryi), wykonanych w 1670 roku i latach 1737–1739.
Ostatnim punktem naszej trasy jest Brzeg Dolny. Jest to miasto, którego historia sięga epoki brązu. Na tym terenie bowiem odkryto na początku XIX w. szereg urn, a w nich przedmioty codziennego użytku wykonane z brązu. Pierwszą osadę datuje się na wiek VII i VIII. W połowie XIV w. Brzeg Dolny był niewielką osadą, należącą do panów z Głoskowa (obecnie wieś Głoska). Mieszkańcy osady wykorzystywali dogodne położenie osady nad nad rzeką Odrą i trudnili się głównie rybołówstwem i flisactwem. O czynnej i dziś przeprawie promowej przez Odrę istnieją wzmianki już z końca XV w. W pierwszej połowie XVII w. Brzeg Dolny był zdziesiątkowany z powodu wojny trzydziestoletniej i panującej zarazy. Ale stosunkowo szybko podniósł się ze zniszczeń. Było to zasługą nowego właściciela Georga Abrahama von Dyherna, który objął osadę w posiadanie w 1660 r., a już w 1663 r. wystarał się u cesarza Leopolda I o prawa miejskie dla Brzegu Dolnego. Nastąpiła rozbudowa miasta, otwarto drukarnię, wybudowano drewniany wodociąg, dostarczający wodę na potrzeby mieszkańców miasta i łaźni miejskiej. Dalszy istotny etap w rozwoju miasta to okres, kiedy właścicielem został minister Śląska, Karl Georg von Hoym. Na początku XIX w. nad rzeką powstała stocznia rzeczna. W 1873 r. wybudowano most na Odrze, a następnie uruchomiono połączenie kolejowe z Głogowem i Wrocławiem. W czasie II wojny światowej na tym terenie Niemcy wybudowali zakłady chemiczne „ANOGRANA”, produkujące chemiczne środki bojowe (np. sarin), do produkcji których wykorzystywano więźniów obozów koncentracyjnych. Na terenie Brzegu Dolnego znajdowały się dwa podobozy obozu koncentracyjnego Gross-Rosen. Miasto zostało wyzwolone 26 stycznia 1945 r. Po wojnie miasto znalazło się na terenie Polski i rozpoczęły się wysiedlenia ludności niemieckiej. Obszar był na nowo zaludniany głównie przez repatriantów z kresów wschodnich.
Zgodnie z rejestrem Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są następujące obiekty:
Układ urbanistyczny z l. 1305, 1663.
Kościół Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel (dawniej Matki Bożej Szkaplerznej) to obecnie parafia rzymsko-katolicka. Do końca drugiej wojny światowej był to kościół ewangelicki. Został wybudowany w 1744 r. jako drewniana budowla. W 1797 r. z inicjatywy ówczesnego właściciela miasta, Karla Georga von Hoyma – ministra Śląska, została wzniesiona murowana wieża. Kolejna istotna przebudowa budowli miała miejsce w 1845 r., kiedy powstała murowana nawa kościoła. W lipcu 1947 r. w opuszczonym kościele protestanckim została erygowana świątynia rzymsko-katolicka. W ołtarzu głównym znajduje się łaskami słynący obraz Matki Bożej Szkaplerznej, Królowej Śniatyńskiej przywieziony przez księdza Jana Puka, który przybył do Brzegu Dolnego w 1946 r. wraz grupą repatriantów ze wschodu – swoich parafian ze Śniatynia. We wnętrzu świątyni zachowały się dwukondygnacyjne empory nad nawami bocznymi, typowe dla kościołów protestanckich.
Zespół pałacowo-parkowy usytuowany w samym centrum Brzegu Dolnego to początkowo barokowa budowla, która została przebudowana i zamieniona w rezydencję ok. 1785 r. przez Karla Georga von Hoyma według projektu śląskiego architekta Karla Gottharda Langhansa w stylu klasycystycznym. Na kompleks pałacowy składał się także browar, folwark i rozległy przypałacowy park a stylu angielskim. Obecnie możemy zobaczyć tu ciekawą roślinność, np. orzesznik pięciolistkowy, tulipanowiec amerykański czy sosna żółta. Na terenie parku oprócz miejsc rekreacyjnych znajdował się także młyn zbożowy, którego kolo napędzane było wodą ze stawów parkowych. Uprawiano tam także winną latorośl. Obecnie w części parku znajdują się korty tenisowe i stadion miejski. W pałacu natomiast mieści się Urząd Miasta.
Zaplanuj trasę
Zaplanuj swoją trasę zwiedzania! Punkty zainteresowania zostały oznaczone cyframi oraz zielonymi okręgami, ponadto na mapie można odnaleźć następujące szlaki rowerowe przechodzące przez teren Krainy Łęgów Odrzańskich: niebieski - Odry rowerowy, zielony - Szlak leśnych wydm, czerwony - Szlak Odra-Barycz oraz żółty - Wołowskie krajobrazy.
Punkty zainteresowania oraz zabytki w ich obrębie
1. PROCHOWICE
Zabytkowy układ średniowiecznego miasta, Resztki murów obronnych, Ratusz miejski, Dom mieszkalny (Rynek 29), Kościół św. Andrzeja, Kościół parafialny św. Jana Chrzciciela, Zespół zamkowy
2. WOŁÓW
Zamek piastowski, Kościół św. Karola Boromeusza z klasztorem o.o. Karmelitów, Kościół św. Wawrzyńca
3. BRZEG DOLNY
Kościół Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel, Zespół pałacowo-parkowy
4. MALCZYCE
Cerkiew Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy, Kościół p.w. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny
5. LUBIĄŻ
Pocysterski zespół klasztorny, Kaplica św. Jana Nepomucena
6. REZERWAT PRZYRODY ODRZYSKO
7. REZERWAT PRZYRODY ŁĘG KOREA
8. ŚCINAWA
Zamek, Ratusz, Mury miejskie, Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego
Szacunkowe odległości pomiędzy punktami zainteresowania
z punktu 1 do punktu 2: 31.8 km
z punktu 1 do punktu 3: 33.8 km
z punktu 1 do punktu 4: 12.8 km
z punktu 1 do punktu 5: 14.9 km
z punktu 1 do punktu 6: 16.3 km
z punktu 1 do punktu 7: 6.50 km
z punktu 1 do punktu 8: 20.2 km
z punktu 2 do punktu 3: 9.00 km
z punktu 2 do punktu 4: 31.7 km
z punktu 2 do punktu 5: 19.3 km
z punktu 2 do punktu 6: 20.7 km
z punktu 2 do punktu 7: 32.0 km
z punktu 2 do punktu 8: 19.5 km
z punktu 3 do punktu 4: 31.0 km
z punktu 3 do punktu 5: 21.3 km
z punktu 3 do punktu 6: 22.7 km
z punktu 3 do punktu 7: 40.6 km
z punktu 3 do punktu 8: 28.5 km
z punktu 4 do punktu 5: 14.8 km
z punktu 4 do punktu 6: 16.2 km
z punktu 4 do punktu 7: 22.4 km
z punktu 4 do punktu 8: 35.7 km
z punktu 5 do punktu 6: 1.40 km
z punktu 5 do punktu 7: 22.1 km
z punktu 5 do punktu 8: 35.2 km
z punktu 6 do punktu 7: 23.5 km
z punktu 6 do punktu 8: 36.7 km
z punktu 7 do punktu 8: 14.6 km
